Chặn nguồn cung thuốc lá lậu rẻ bằng xử lý hình sự

Theo thống kê của Tổng công ty thuốc lá Việt Nam (Vinataba), năm 2014, thuốc lá lậu đã tăng lên 30 – 40% (tương đương trên 1 tỷ bao. Số thuốc lá nhập lậu năm 2013 là 21,9 tỷ điếu, chiếm 20,7% thị phần). Thuốc lá lậu xuất hiện lan tràn ở hầu hết các tỉnh trên phạm vi toàn quốc, gia tăng về số lượng và chủng loại.

 

Hai thành phố lớn tiêu thụ mạnh thuốc lá lậu được điểm tên là Tp.HCM và Tp. Hà Nội. Tại Tp.Hà Nội, những con phố lâu nay nổi tiếng bán nhiều thuốc lá lậu như Lương Văn Can, Hàng Trống, Nguyễn Siêu, đã được cơ quan chức năng giám sát, “dọn dẹp”. Tuy nhiên, tình trạng bán thuốc lá lậu vẫn xuất hiện khi vắng bóng các cơ quan chức năng.

 

Chủng loại thuốc lá lậu cũng xuất hiện nhiều loại hơn, cùng với kiểu hoạt động tinh vi hơn. Ông Vũ  Văn Cường, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá kiêm Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam, cho biết, trước đây thuốc lá lậu chủ yếu là HERO, JET (giá khoảng 14.000-18.000đ/bao). Thời gian qua đã xuất hiện nhiều loại thuốc lá lậu giá rẻ, chất lượng kém như: League, Luxury, Cambo, Ram, Rainson (giá từ 2.700 đồng – 4.000 đồng/bao), Mine, Gem (4.000đ), Golden Deer (5.000đ), Elephant (5.500đ)….

 

Cũng theo ông Cường, thuốc lá lậu do trốn thuế (Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTTĐB) 65%, Giá trị gia tăng (VAT) 10% , thuế nhập khẩu (NK) 135%, 1% Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá-PCTHTL) nên có thể bán rẻ hơn nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước (cùng chủng loại, cùng phân khúc). Đặc biệt, thuốc lá nhập lậu không phải in cảnh báo sức khỏe, không bị kiểm soát về hàm lượng Tar, Nicotine nên gây nguy hại đến sức khỏe cộng đồng, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Theo kết quả phân tích của Viện Kinh tế kỹ thuật Thuốc lá thì trong thuốc lá lậu có một số độc tố cấm sử dụng, và hàm lượng Tar, Nicotine vượt mức cho phép nhiều. Hai loại thuốc lá nhập lậu nhiều nhất hiện nay là JET và HERO có hàm lượng Tar là 19-20mg/điếu thuốc, Nicotine là 1,9mg/điếu. 

 

Mặc dù Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đã tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá, như thành lập Ban Chỉ đạo 389 quốc gia về phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả;  Ban hành Chỉ thị số 30/CT-TTg về việc tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá; Quyết định dừng thí điểm tái xuất thuốc lá lậu bị tịch thu;  Tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá ở mức tăng và lộ trình tăng phù hợp (từ 65% lên 70% từ 01/01/2016; tăng tiếp lên 75% từ 01/01/2019)…, nhưng vấn đề thuốc lá lậu vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

 

 

Đã có rất nhiều những kiến nghị, giải pháp chặn giảm tình trạng hút thuốc lá, buôn lậu thuốc lá, vừa mang tính răn đe cao vừa tăng hiệu quả của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

 

Trong năm 2015, Hiệp hội Thuốc lá VN đã có kiến nghị Chính phủ, Bộ Công Thương sửa đổi Nghị định 185/2013/NĐ-CP (ngày 15/11/2013) của Chính phủ về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; và Thông tư liên tịch số 36/2012/TTLT-BCT-BCA-BTP-BYT-TANDTC-VKSNDTC ngày 07/12/2012 theo hướng quy định giảm số lượng bao thuốc lá nhập lậu làm căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự.

 

Theo Hiệp hội Thuốc lá VN, Thông tư liên tịch số 36, Điều 7.2 quy định truy cứu trách nhiệm hình sự khi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ sản phẩm thuốc lá nhập lậu với số lượng từ 1.500 bao trở lên. Do đó, các đối tượng buôn lậu đã chia nhỏ khối lượng và giao cho nhiều người khác nhau vận chuyển hoặc tàng trữ dưới mức 1.500 bao để tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Phương thức tinh vi này của đối tượng buôn lậu đã gây nhiều khó khăn cho công tác truy quét, phòng chống buôn lậu của cơ quan chức năng và không có cơ sở để xử lý nghiêm các đối tượng buôn lậu. Theo thống kê của cơ quan chức năng, trong thời gian qua số vụ buôn lậu thuốc lá bị xử lý hình sự chỉ chiếm 0,95% tổng số vụ bị bắt giữ.

 

Ông Cường cho rằng, quy định này sẽ tăng cường hiệu quả các chế tài xử phạt, giúp các cơ quan chức năng có căn cứ xử lý nghiêm, đảm bảo tính răn đe đối với các đối tượng buôn bán thuốc lá nhập lậu.

 

Chính vì vậy, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đề nghị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi vận chuyển, kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng từ 500 bao trở lên thay vì mức 1.500 bao như hiện nay để tăng tính răn đe.

 

Mới đây, Nghị định số 124/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 185/2013/NĐ-CP đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành (có hiệu lực từ 5/1/2016), có điểm mới trong quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Theo Nghị định này, tất cả những đối tượng buôn bán từ 500 bao thuốc lá lậu có thể nhận hình phạt lên đến 15 năm tù giam. Hình phạt cũng được áp dụng trong mức 1 triệu đồng đối với hành vi buôn bán dưới 10 bao thuốc lá lậu.

 

Trả lời báo chí, ông Vũ  Văn Cường cho biết, Tại Nghị định 124, sửa đổi ở Điều 25, thể hiện việc tăng cường mức xử phạt về hành vi vi phạm về buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu. Nghị định quy định cụ thể, hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng 500 bao trở lên thì người có thẩm quyển đang thụ lý vụ việc phải chuyển ngay hồ sơ vụ vi phạm cho cơ quan tiến hành tố tụng hình sự để truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Điều 62 Luật Xử lý vi phạm hành chính (Luật trước đây quy định buôn bán 1.500 gói thuốc lá lậu trở lên mới bị xử lý hình sự). Trường hợp cơ quan tiến hành tố tụng có quyết định không khởi tố vụ án hình sự thì phạt tiền từ 70 triệu đồng đến 100 triệu đồng.

 

Hy vọng, khi Nghị định này đi vào đời sống, tình trạng buôn lậu thuốc lá sẽ giảm, qua đó góp phần chặn nguồn cung cho những người nghiện thuốc lá, giảm tình trạng thuốc lá lậu tràn lan trên thị trường.

 

Như ông Cường nhận định: “ Quy định này sẽ tăng cường hiệu quả các chế tài xử phạt, giúp các cơ quan chức năng có căn cứ xử lý nghiêm, đảm bảo tính răn đe đối với các đối tượng buôn bán thuốc lá nhập lậu”.